رحم دوشاخ در خانمها چیست؟

رحم دو شاخ یک اختلال در تکامل رحم است که در آن قسمت تحتانی رحم طبیعی ولی قسمت فوقانی آن غیر طبیعی می باشد. در حین تکامل جنین، دو شاخ رحم باید بهم متصل شوند و تنه اصلی رحم را ایجاد کنند. بر حسب نوع اختلال در بهم چسبیدن شاخهای رحم در دوران جنینی، انواع مختلف رحم دو شاخ وجود دارند.

بعضا فقط قسمتی از شاخها بهم نجسبیده اند (مثلا نصف فوقانی) که به آن رحم دو شاخ نسبی می گویند (شکل 1) و گاها دو شاخ بطور کامل بهم نچسبیده اند که به آن رحم دو شاخ کامل می گویند (شکل 2). حدود یک دهم تا نیم درصد خانمها مبتلا به این بیماری هستند. در حالت کامل رحم دارای دو شاخ کاملا جداگانه است که بهمدیگر نچسبیده است، ولی شایعترین شکل ابتلا این است که یک دیواره ای در وسط رحم آنرا به دو قسمت مجزا تقسیم می کند (شکل 3). در 25 درصد این خانمها یک دیوار عمودی نیز در داخل واژن وجود خواهد داشت. در اکثر موارد تنه رحم دو شاخ بوده و گردن رحم طبیعی است (شکل 4). گاها هم تنه رحم دو شاخ است و هم گردن رحم که به آن رحم دو شاخ همراه با گردن رحم دو گانه گفته می شود (شکل 5). این بیماری ممکن است همراه با اختلالات مادرزادی در سیستم ادراری باشد. بنابراین خانم مبتلا به رحم دو شاخ باید از نظر وجود اختلالات در سیستم ادراری نیز بررسی شود.

تظاهرات بالینی
این بیماری اکثرا بدون علامت است و هنگام بارداری و زایمان تشخیص داده می شود. اگر از رحم و یا لگن تصویربرداری شود، این بیماری بصورت اتفاقی کشف خواهد شد. شایعترین تظاهر بالینی آن سقط در دوران ابتدائی حاملگی است. سایر علائم ممکن، عبارتند از:
• پریودهای نامنظم و یا سنگین
• درد در شکم
• درد در هنگام تخمک گذاری

تشخیص:
این بیماری را از راههای مختلف می توان تشخیص داد. از روشهای مختلف تصویربرداری مثل سونوگرافی، عکس رنگی از رحم (شکل 6)، سی تی اسکن (شکل 7) و ام آر آی (شکل 8) می توان استفاده کرد. این بیماری اغلب در اولین سونوگرافی دوران بارداری تشخیص داده می شود.
رحم دو شاخ بر روی باروری دارای اثر سوء می باشد و این بیماران باید تحت نظر متخصص باشند. کلا حاملگی در این بیماران جزو حاملگیهای پر خطر محسوب می شوند.

اثرات سوء رحم دو شاخ بر روی باروری عبارتند از:
• سقطهای مکرر
• زایمان زودرس که میزان آن 25-15 درصد است
• قرار گرفتن غیر طبیعی جنین در رحم. در حالت طبیعی سر جنین در قسمت پائین رحم قرار می گیرد، اگر نشیمنکاه جنین در قسمت پائین رحم قرار گیرد غیر طبیعی خواهد بود و زایمان اینگونه بچه ها نیز همراه با مخاطرات مخصوص به خود است. در افرادیکه دارای رحم دو شاخ هستند، احتمال پائین بودن نشیمنگاه جنین 50-40 درصد است.
• احتمال اختلالات مادرزادی بالا می رود.
• تاخیر در رشد جنین

درمان
اگر خانمی مبتلا به سقطهای مکرر شود و دلیل واضحی نیز برای آن یافت نشود، این بیماری را می توان با جراحی اصلاح کرد. اینکه اصلاح جراحی رحم دو شاخ سبب بهبود سرانجام حاملگی می شود، هنوز به اثبات نرسیده است.

برگرفته از مقالات دکتر محمدرضا صفری نژاد