بیماری قند خون (دیابت) و انواع آن

بیماری دیابت یا قند بالای خون از بیماریهایی است که هم اکنون بسیاری از افراد جامعه به آن مبتلا هستند و می تواند زمینه ساز بسیاری از بیماریهای دیگر نظیر بیماریهای کلیوی، چشمی و قلبی باشد. متآسفانه بسیاری از مبتلایان به این بیماری، از بیماری خود بی خبرند.

دیابت نوع اول (دیابت وابسته به انسولین یا دیابت جوانان)

مجموعه ای از عوامل ژنتیکی ، محیطی و ایمونولوژیکی در ایجاد این نوع دیابت دخیل می باشند که نهایتاً با تخریب سلولهای تولید کننده انسولین سبب بروز علائم بیماری می شوند . تخریب این سلولها در اثر عملکرد سیستم ایمنی بدن برعلیه سلولهای انسولین ساز در طی ماهها تا سالها رخ داده و تصور می شود که یک عامل عفونی یا محیطی در شروع این روند تخریب موثر است .
- بیماری به طور عمده در کودکان و نوجوانان دیده می شود لیکن در تمام سنین نیز می تواند ایجاد گردد. کاهش وزن بدون علت موجه در این نوع بیماری مشهود است. 5 تا 10 درصد کل مبتلایان به دیابت را این نوع دیابت تشکیل می دهد. علائم همیشه پر سر و صداست و با پرنوشی ، پرخوری و پرادراری همراه است. تزریق انسولین به مبتلایان این نوع دیابت برای ادامه زندگی ضروری است .
دیابت نوع دوم (غیر وابسته به انسولین)
در دیابت نوع دو که ۹۰-۹۵٪از بیماران دیابتی را شامل می‌شود، بدن نسبت به عملکرد انسولین دچار مقاومت می‌شود. این بیماران حداقل در ابتدای بیماری نقص انسولین نسبی (و نه مطلق) دارند. به این معنی که بدن فرد مبتلا انسولین تولید می‌کند و حتی ممکن است غلظت انسولین در خون از مقدار معمول آن نیز بیشتر باشد اما گیرنده‌های یاخته‌ای فرد نسبت به انسولین مقاوم شده و در حقیقت نمی‌گذارند انسولین وارد سلولها شده و اعمال طبیعی خود را انجام دهد.
این بیماران برای زنده ماندن نیاز به درمان دائم با انسولین خارجی ندارند. علل متعددی برای این وضعیت وجود دارد، مکانیزم‌های جزئی بروز این وضعیت شناخته نشده است ولی مشخص است که تخریب اتوایمیون نقشی در بروز این بیماری ندارد.
دیابت نوع دوم در افراد چاق بیشتر دیده می‌شود و چاقی خود درجاتی از مقاومت به انسولین ایجاد می‌کند. درصد شیوع این بیماری در زنان بیش از مردان است. در این نوع از دیابت کتواسیدوز به ندرت خودبه‌خود ایجاد می‌شود بلکه در پی یک استرس همچون بروز یک بیماری یا عفونت ایجاد می‌شود. این نوع از دیابت معمولا سال‌ها تشخیص داده نشده باقی می‌ماند چرا که هایپرگلایسمی(افزایش قند خون) به تدریج ایجاد می‌شود و در اوایل در حدی نیست که علائم کلاسیک دیابت را نشان دهد. با این حال این بیماران در معرض عوارض ماکرووسکولار و میکرووسکولار دیابت هستند.
مقاومت به انسولین ممکن است با کاهش وزن و درمان دارویی کمتر شود ولی به ندرت به حد طبیعی باز می‌گردد. با اینکه اخیرا افزایش شیوع این نوع در کودکان و نوجوانان و سنین پایین دیده شدهولی در بیشتر موارد ریسک بروز این نوع با افزایش سن، چاقی و نبود کمبود فعالیت بدنی بیشتر شده و بیشتر در زنان با سابقه قبلی دیابت بارداری و افراد دارای فشار خون بالا یا اختلال چربی خون دیده می‌شود.
نوع دو زمینه ژنتیکی قویتری نسبت به نوع یک دارد ولی در واقع مجموعه ای از عوامل ژنتیکی و محیطی در بوجود آمدن دیابت قندی نوع دوم موثرند. علائم در دیابت نوع دوم عمدتاً غیر اختصاصی است و می تواند شامل پرنوشی ، پر اداری ، پرخوری ، گزگز اندام ها ، تاری دید ، احساس کسالت و بی قوتی ، کاهش وزن ، تأخیر در بهبود زخم ها ، ابتلا مکرر به عفونت های قارچی ، خارش پوست و یبوست باشد .

دیابت حاملگی
هر نوع افزایش گلوکز خون در طی بارداری که به حد بالا ۵-۱۰٪جمعیت برسد دیابت بارداری خوانده می‌شود.سن بروز این نوع دیابت هفته های 24 تا 28 حاملگی است و در 40 تا 60 درصد موارد با ختم حاملگی بهبود می یابد.مشخص شده است که بارداری خود یکی از عوامل ایجاد کننده دیابت می‌تواند باشد. این اثر با افزایش مقاومت بدن به انسولین و افزایش انسولین برای جبران این مشکل ایجاد می‌شود. حاملگی می‌تواند حتی نواقص خفیف ترشح انسولین را آشکار کند، این منجر به ایجاد عدم تحمل به گلوکز و دیابت بارداری می‌شود. از طرفی بعضی از افراد که از قبل دچار اختلال خفیف قند خون هستند با آزمایش‌های غربالگری در طی بارداری تحت این گروه طبقه‌بندی می‌شوند. همچنین این وضعیت مستقلا می‌تواند باعث ایجاد دیابت نوع ۲شود. تحقیقات نشان داده‌اند که ۵۰٪از این زنان طی ۲۰-۳۰سال بعد دچار دیابت خواهند شد .در سال‌های اخیر افزایش میزان ابتلا به دیابت بارداری مشاهده شده است.
فاکتورهای ایجاد کننده متعددی برای این افزایش مطرح شده‌اند. شامل شیوع بالای چاقی در جوانان، بهبود بقای کودکان مونثی که وزن تولدشان در دو انتهای طیف وزن طبیعی تولد است. در بزرگسالی این کودکان دچار اختلال در عملکرد انسولین و یا توانایی ترشح انسولین هستند که می‌تواند آنها را مستعد ابتلا به دیابت بارداری کند. دیابت بارداری می‌تواند منجر به عوارض جدی و گسترده برای مادر و نوزاد شود. این عوارض را می‌توان با تشخیص و درمان مناسب کاهش داد، زنان دارای ریسک بالای ابتلا با تست 75 گرمی تحمل گلوکز در اولین ویزیت بعد از بارداری آزمایش می‌شوند و آزمایش مجددی نیز در ۲۴تا ۲۸هفتگی بارداری انجام می‌شود.
درمان دیابت بارداری در ابتدا با رژیم غذایی و فعالیت بدنی است و در صورت عدم پاسخ برای کنترل قند از درمان با انسولین( 10 تا 25 % موارد) استفاده می‌شود. این زنان پس از اتمام بارداری هم به طور منظم مورد آزمایش قرار می‌گیرند.

عوامل خطر ساز در دیابت حاملگی شامل :
سن حاملگی بالای 35 سال و زنان جوانتری که واجد یک یا چند فاکتور زیر باشند:
- افراد چاق (اضافه وزن معادل 20% وزن نرمال دارند یا با وجود وزن مطلوب دارای چاقی تنه ای باشند)
- ابتلا یکی از بستگان درجه اول ( والدین، خواهر یا برادر ) به بیماری دیابت
- زنانی که نوزاد با وزن بیش از 4 کیلوگرم بدنیا آورده اند .
- زنانی که جنین آنها بدون علت واضح در حوالی زایمان مرده است.
- سابقه دیابت حاملگی در بارداریهای قبلی
هدف درمانی از نظر مقدار گلوکز خون در مادر دیابتی نگهداشتن قند خون ناشتا در محدوده 60 تا 90 میلی گرم در دسی لیتر و قند دو ساعت بعد از غذا بین 90 تا 120 میلی گرم در دسی لیتر می باشد.